مقدمه: تعیین اولویت های پژوهشی فرآیندی مهم در مدیریت پژوهش های حوزه سلامت به شمار می رود. در صورتی که این فرآیند بر اساس اهداف و ارزش های نظام سلامت انجام گیرد، نیازهای واقعی به درستی پاسخ داده خواهند شد. این پژوهش با هدف تعیین اولویت های پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی کرمان انجام گرفته است.روش ها: این مطالعه از نوع بررسی اسنادی می باشد و در آن از روش تحلیل محتوا استفاده شده است. پژوهش مورد نظر بر روی اسناد بالا دستی بوده که به صورت هدفمند انتخاب گردیده اند. ابزار گردآوری اطلاعات، چک لیست و پرسشنامه پژوهش گر ساخته می باشند.نتایج: اولویت های پژوهشی در دو دسته پژوهش های ساختاری - سازمانی و پژوهش های برون سازمانی شناسایی گردید. اولویت های پژوهشی دسته اول شامل نیروی انسانی، مدیریت بودجه، مدیریت پژوهش، ساختار سازمانی، تسهیلات و فضای فیزیکی، مدیریت دانش، فناوری اطلاعات، فرآیندهای کاری و فرهنگ سازمانی بوده و اولویت های پژوهشی دسته دوم شامل محیط های حامی سلامت، توانمندسازی جامعه، عدالت در سلامت، کیفیت ارائه خدمات و فرهنگ سلامت بودند.بحث و نتیجه گیری: تعیین اولویت های پژوهشی براساس مطالعه اسناد بالادستی روشی مطلوب جهت تعیین اولویت های منطبق با نیازهای واقعی می باشد. چرا که در این روش اولویت ها بر اساس اهداف و ارزش های نظام و مشکلات و نیازهای موجود تعیین خواهند شد. استفاده از روش تلفیقی مطالعه اسناد و بهره گیری از مشارکت ذی نفعان نیز جهت به دست آوردن نتایج بهتر توصیه می گردد.

دوران امر بین تعیین و تخییر که برخی با عنوانِ قاعده از آن یاد کرده اند، از مباحثی است که گرچه پراکنده، ولی به طور گسترده در فقه و اصول مجال طرح یافته و در ابواب گوناگون، مصادیقی برای آن ذکر شده است. اختلافِ ِنظر علما بر سرِ این است که درصورت شک در تعیینی یا تخییری بودن حکمی، آیا بایستی جانب تعیین را گرفت یا تخییر را؟ و به تَبَع، هریک از دونظر ثمرات متفاوتی در پِی می آورد. مشهور فقها با تکیه بر ادله ای چون حکم عقل و احتیاط به تعیین گراییده و گروهی دیگر تخییر را با استناد به ادله ای چون تسهیل بر مکلفان و آیات دلیل بر برائت، ترجیح داده اند و برخی نیز دراین باره تفاصیلی را ذکر کرده اند. این پژوهش با رویکرد توصیفی تحلیلی به تبیین و تحلیل اقوال و ادله پرداخته و به این نتیجه دست یافته که به رغمِ اینکه دیدگاه تعیین نزد فقها مشهور است، اما در بسیاری از موارد قول به تفصیل راه بهتری را فرا روی مکلفان می گشاید. این نتیجه نیز ضمناً به دست آمده که این قاعده هم می تواند قاعده ای فقهی محسوب شود و هم اصولی، ولی به نظر می رسد اصولی بودن آن قوی تر باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

مقدمه: در سال های اخیر مطالعات تعیین اولویت های پژوهشی در موضوعات مختلف مورد اقبال پژوهشگران حوزه سلامت واقع شده است. هدف از پژوهش حاضر ارائه تصویری جامع از پژوهش های علمی منتشر شده در کشور به منظور سیاستگزاری های آتی بوده است. روش ها: اسناد منتشر شده با استفاده از کلیدواژه های مربوط به اولویت های پژوهشی در پایگاه های معتبر SID و Magiran به زبان فاسی جستجو و پس از در نظر گرفتن معیارهای ورود به مطالعه و خروج از مطالعه و بدون اعمال محدودیت زمانی مرور شدند. نتایج: در این مطالعه 21 سند پژوهشی از سال 1381 احصا شدند. این مطالعات بر اساس روند زمانی خلاصه-سازی، تحلیل کیفی، جمع بندی و گزارش شدند. بحث و نتیجه گیری: به دلیل گستردگی موضوع های حوزه سلامت انتشار مستندات بیشتری در این عرصه انتظار می رفت. واکاوی پژوهش های اجرا شده حاکی از آن است که توجه سیاستگزاران حوزه سلامت به تعیین اولویت های پژوهشی، اقدام منسجم و موثری در پاسخگویی به نیازها و ابهامات بوده و منجر به طراحی خلاقانه پژوهش های کاربردی و تولید دانش در کشور خواهد بود. در این راستا توجه نظام مدیریت تحقیقات کشور، و به تبع آن معاونت تحقیقات و فن آوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت پژوهشی دانشگاه های علوم پزشکی سراسر کشور با مشارکت ذینفعان در تدوین این اولویت ها حرکتی در راستای هدایت و حمایت مدون از طرح های پژوهشی، پایان نامه ها و رساله های تحصیلات تکمیلی حوزه سلامت خواهد بود.

سابقه و هدف: تعیین اولویت های پژوهشی در چرخه مدیریت پژوهشی یک نقطه کلیدی است. محدودیت منابع انسانی و مالی و تغییر سیاست ها از مهم ترین علل ضرورت تعیین اولویت های پژوهشی است. تعیین اولویت های تحقیقاتی از سطوح کلان و ملی تا حد گروه ها و بخش های آموزشی و تحقیقاتی، قابل انجام و سودمند است. به همین منظور حوزه معاونت آموزشی و پژوهشی سازمان انتقال خون باانجام این طرح یک گام مهم درساماندهی و جهت دار کردن تحقیقات در سازمان برداشته است. مواد وروش ها: در این مطالعه، مراحل مختلف فرآیند براساس رهنمود های شورای تحقیقات حوزه سلامت برای توسعه (COHRED) و استفاده از ابزار اولویت بندی مختص سطوح موسسات تحقیقاتی اجرا شد. نتایج بررسی و اولویت های نهایی مورد تصویب قرار گرفت. یافته ها: در این طرح، از مجموع فرمهای ارسالی برای اولویت دهی، 28/64 درصد از پایگاه های انتقال خون، 33/33 درصد از مدیران ستادی و مشاورین و 92/25 درصد از اعضا هیات علمی سازمان پاسخ گو بودند. در مرحله جمع آوری عناوین، نسبت به مرحله اولویت دهی، پاسخ بیشتری دریافت شد. در مجموع 99 عنوان تحقیقاتی در 16 حیطه به عنوان اولویت های نهایی به تصویب شورای پژوهشی سازمان رسید.  نتیجه گیری: تعیین اولویت های تحقیقاتی با روش پیشنهادی شورای پژوهش حوزه سلامت برای توسعه برای اولین بار در سازمان انجام شده است. علیرغم مشارکت ذینفعان خارج از سازمان، مراکز تحقیقاتی و انجمن های علمی، بیشتر مشارکت ها توسط گروه های درون سازمانی بوده است. اولویت های مصوب را با انجام فراخوان، ایجاد نظام داوری طرح های پیشنهادی و پایش پروژه های مصوب می توان به اجرا درآورد و می توان از صرف منابع مالی و انسانی در مورد اولویت ها حداکثر بهره را به دست آورد.

"سنجش نیاز" یک فرایند سیستماتیک جهت گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات جهت تخصیص منابع و امکانات با رویکرد شناسایی ابزار و راههای موجود برای پرکردن خلا بین آنچه هست و آنچه باید باشد (استانداردهای پذیرفته شده عمومی) تعریف شده است.جامعه ما به عنوان یک کشور در حال توسعه با مشکلات و مسایل عدیده ای روبرو است. اما پرداختن به همین مشکلات معطوف به بخش بهداشت و درمان است. اما پرداختن به همین مشکلات نیز باید با توجه به یک راهکار منطقی انجام شود. با روش های مختلف و با در نظر گرفتن فاکتورهای متفاوت می توان به اولویت های متعددی دست یافت که شاید با یکدیگر قرابت چندانی نیز نداشته باشند. از سوی دیگر با پرداخت به مشکلات متعدد در محدوده های زماین مختلف می توان به نیازهای متنوعی پاسخ گفت. بدون تدوین یک استراتژی معین، پرداختن به این نیازهای متنوع منجر به فعالیتهای واگرا و عدم حل مسایل و مشکلات موجود می گردد. چنانچه بتوان نیازهای موجود را با یک رویکرد منطقی شناسایی و تحلیل نمود، راه برای تدوین استراتژی ها سهل و آسان می شود.

زمینه و هدف: ارتقای سلامت به عنوان یک اولویت اساسی در سیاست ها و برنامه های بین المللی، ملی، منطقه ای و محلی قرار گرفته است. حفظ و ارتقای سلامت آحاد جامعه منوط به داشتن اطلاعات از ضرورت ها و اولویت های آینده است لذا تعیین اولویت های بهداشتی و تدوین سیاست ها و برنامه های بهداشت عمومی از جمله اقدامات مهم کشور ها و سازمان های ذیربط است.به نظر می رسد بازنگری اساسی در سیستم ارایه خدمات بهداشتی درمانی بر اساس معیارهای ارتقای سلامت به منظور افزایش تاثیرات برنامه های مداخله ای بهداشتی، ترویج کیفیت خدمات بهداشتی و بهبود فعالیت های بهداشت عمومی لازم و ضروری است.روش کار: این پروژه از بهمن ماه سال 1380 آغاز گردید و در ابتدا با سازماندهی دقیق چارت تشکیلاتی آن تعریف گردید.این پروژه دو محور اصلی شامل تحلیل وضعیت موجود سلامت و اولویت بندی را دنبال نمود، که تحلیل وضعیت موجود از سه طریق بررسی مطالعات انجام یافته قبلی، پژوهش های کیفی و عملیات میدانی صورت گرفت و در آن با 1000 خانوار شهری و 1000 خانوار روستایی در خصوص ابعاد مختلف سلامت اعم از ویژگی های جمعیتی، تغذیه، عوامل خطر، رفتارهای درمانی و غیره مصاحبه به عمل آمد. از افراد بالای 15 سال200 خانوار نمونه خون جهت اندازه گیری پارامترهایی نظیر هموگلوبین، هماتوکریت، قند و لیپیدها اخذ گردید. قد، وزن و فشار خون تمام افراد بالای 15 سال و قد، وزن و دور بازو برای کودکان کمتر از 6 سال اندازه گیری شد. پس از جمع آوری اطلاعات و جمع بندی آنها بر اساس معیار علمی امتیازدهی شد و در نهایت فهرست اولویت های پژوهشی دانشگاه در حوزه سلامت تعیین گردید. در تمام مراحل از مشارکت مردم و سایر سازمان ها استفاده گردید.یافته ها: نتایج حاصل از این مطالعه نشان دادکه در استان اردبیل اولویت های پژوهشی عبارتند از مرگ و میر کودکان زیر 5 سال، سوانح و حوادث و ... که در مجموع 34 اولویت مهم در ابعاد مختلف سلامت تعیین گردید.نتیجه گیری: با توجه به تجربه عظیم تعیین اولویت های پژوهشی از طریق نیازسنجی که برای اولین بار بدین شیوه و با مشارکـت وسیع مردم و سایـر سازمان ها صـورت گرفت و نیازهای واقعی سلامت مردم مشخص گردید. به نظر می رسد که این کار باید هر چند سال یکبار صورت گیرد و به سایر بخش ها تسری یابد، تا از اتلاف هزینه، زمان و نیروی انسانی جلوگیری شده و تحقیقات به سمت نیازهای واقعی و انجام مداخلات لازم جهت ارتقای سلامت مردم باشد.